Алкилдену – алкил тобының бір молекуладан екіншісіне ауысуы.Құрама молекулаға алкил тобы (метил, этил, т.б.) енетін реакция.Өнеркәсіпте жиі қолданылатын алкилдендіргіш агенттер олефин, халан, алкилсульфатты эфир және т.б.
Стандартты тазарту процесінде алкилдеу жүйесі алкилаттар (негізінен жоғары октандар, бүйірлік алкандар) түзу үшін катализатор (сульфо немесе фтор қышқылы) көмегімен төмен молекулалық алкендерді (негізінен пропилен және бутен) изобутанмен біріктіреді.Алкилдену реакцияларын термиялық алкилдеу және каталитикалық алкилдеу деп бөлуге болады.Термиялық алкилдеу реакциясының температурасы жоғары болғандықтан, пиролиз және басқа да жанама реакцияларды алу оңай, сондықтан өнеркәсіпте каталитикалық алкилдеу әдісі қабылданған.
Күкірт қышқылы мен фторсутек қышқылы күшті қышқылға ие болғандықтан, жабдықтың коррозиясы айтарлықтай ауыр.Сондықтан қауіпсіз өндіріс және қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан бұл екі катализатор идеалды катализаторлар емес.Қазіргі уақытта қатты суперқышқыл алкилдену катализаторы ретінде пайдаланылады, бірақ ол әлі күнге дейін өнеркәсіптік қолдану сатысына жеткен жоқ.
Бір изомердің екіншісімен өзара айналуы.Қосылыстың құрамын немесе молекулалық массасын өзгертпей оның құрылымын өзгерту процесі.Органикалық қосылыс молекуласындағы атом немесе топ орнының өзгеруі.Көбінесе катализаторлардың қатысуымен.
Көмірсутектердің бір түрін диспропорциялау процесін қолдану арқылы әртүрлі көмірсутектердің екі түріне өзгертуге болады, сондықтан диспропорция өнеркәсіпте көмірсутектерге сұраныс пен ұсынысты реттеудің маңызды әдістерінің бірі болып табылады.Ең маңызды қолданбалар ксилол өндірісін ұлғайту және бір уақытта жоғары тазалықтағы бензол өндіру үшін толуол диспропорциясы және полимерлі этилен мен жоғары тазалықтағы бутеннің триолефиндік процестерін өндіру үшін пропилен диспропорциясы.Толуолды бензол мен ксилолға айналдыру үшін әдетте кремний алюминий катализаторы қолданылады.Қазіргі уақытта ең танымал зерттеу молекулалық елеуіш катализаторы, мысалы, мерионит типті жібек молекулалық елеуіші.